Diagnostiek ecologische oppervlaktewaterkwaliteit met behulp van (environmental) DNA-tools

Nederland moet uiterlijk in 2027 voldoen aan de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW), maar veel oppervlaktewateren scoren nog steeds onvoldoende op kwaliteit. De huidige monitoringsmethoden, gebaseerd op maatlatten voor planten, dieren en algen, reageren traag op veranderingen en geven weinig inzicht in oorzaken van slechte waterkwaliteit. Daarom is er behoefte aan snelle, betrouwbare tools die zowel de ecologische toestand kunnen voorspellen als de onderliggende processen kunnen diagnosticeren. Nieuwe technieken op basis van environmental DNA (eDNA) en bacterieel DNA bieden hiervoor veelbelovende mogelijkheden.

Doel

Het project richt zich op het ontwikkelen en vergelijken van innovatieve DNA-tools om de ecologische waterkwaliteit van Nederlandse oppervlaktewateren beter te monitoren. Enerzijds wordt een alternatieve eDNA-tool ontwikkeld voor voedselwebanalyses met hogere taxonomische resolutie. Anderzijds wordt een DNA-tool ontwikkeld die de genetische diversiteit van bacteriën in kaart brengt. Deze tools moeten uiteindelijk routinematig inzetbaar zijn door waterlaboratoria en waterbeheerders om sneller en betrouwbaarder diagnoses te stellen en voorspellingen te doen.

Activiteiten

Het project omvat vier hoofdactiviteiten:

1. Ontwikkeling van een alternatieve eDNA-tool en een bacteriële DNA-monitoringtool, inclusief sequencing en bio-informatica-analyse.
2. Onderzoek naar het effect van bemonsteringslocaties op biodiversiteitsmetingen.
3. Vergelijking van prestatiekenmerken van de ontwikkelde tools met bestaande methoden.
4. Disseminatie en kennisdeling, waaronder protocollen, publicaties en een workshop voor stakeholders.

Resultaat

Aan het einde van het project zijn verbeterde DNA-monitoringstools beschikbaar waarmee zowel het voedselweb als de bacteriële samenstelling van oppervlaktewateren kan worden vastgesteld. Daarnaast komen laboratoriumprotocollen, rapportages en artikelen beschikbaar, zodat waterlaboratoria en beheerders een onderbouwde keuze kunnen maken voor implementatie.

Beoogde impact

De inzet van deze DNA-tools maakt het mogelijk om sneller en kostenefficiënter de ecologische waterkwaliteit te beoordelen en oorzaken van verslechtering te diagnosticeren. Dit helpt waterbeheerders om gerichte maatregelen te nemen en eerder te voldoen aan de KRW. Drinkwaterbedrijven profiteren van betere bronkwaliteit, waardoor de drinkwaterproductie duurzaam en betaalbaar blijft. Op lange termijn draagt het project bij aan veerkrachtige natuur, versterking van biodiversiteit en een toekomstbestendig watersysteem in Nederland.